Asya Tarihi - İndüs Sonrası: Aryanlar

Hindistan bölgesinin İndüs sonrası gelişimi Hint-Avrupalılar ve Aryanlar tartışmasıyla yakından bağlantılıdır. Bugüne kadar genelde kabul görmüş görüşe göre, Hint-Avrupa kökenli Aryan kabileleri Hindistan’a dışarıdan gelmiş ve burada uzun süredir var olan İndüs medeniyetini ortadan kaldırmıştır. Fakat son zamanlarda belirmiş bir başka görüş de Aryanların dışarıdan gelmediklerini, bölgenin yerel halkı olduklarını ve dolayısıyla İndüs medeniyetinin Aryan olduğunu ileri sürmektedir. Her ne kadar ilk görüş daha fazla destek görmekteyse de(eldeki veriler bu görüşü daha çok desteklemektedir), ikinci görüş de en azından ciddiye alınmayı gerektirecek argümanlar sunmaktadır. Muhtemelen İndüs dilinin çözülmesi bu tartışmayı sona erdirecektir ama o zamanda kadar kesin bir şey söylemek zordur. Bununla beraber yerelci görüşün Hint-Avrupalıların Hindistan’dan yayılmış oldukları gibi bir tezi savunmak zorunda kalması, bu görüşün karşılaştığı en büyük sorundur.

Hindistan bölgesinin İndüs-sonrası öyküsü kesinlikle Aryan unsurunu içermektedir. O zamana kadarki varlıkları hâlâ tartışmaya açıksa da, MÖ 1500’lerden itibaren bu bölgede oldukları kesindir. Aryan kabileleri Hint-Avrupa kavimlerinin Hint-Aryan olarak adlandırılan koludur. İran dil ailesiyle (Hint-İran) Hindistan’da konuşulan Hint-Avrupa dilleri (Hint-Aryan) birbirlerine çok yakındır. Araştırmacılar bu iki dilin ortak bir dilden (Hint-İran) türediklerini kabul etmektedir. Bu gurubun nereden ve ne zaman geldiği henüz tatminkâr bir kesinlik içinde yanıtlanamamıştır.

Kesin olarak bilinen, MÖ 1500’lerde hem İndüs havzasında hem de güneydoğu Anadolu’da Fırat’la Dicle arasında Hint-Aryan topluluklarının belirmiş olduğudur. Bir görüşe göre, bu toplulukların veya kabilelerin güneydoğu Anadolu’da belirmiş olmaları Hint-Aryanların Hindistan’dan batıya doğru yayıldıklarını göstermektedir. Diğer görüşe göreyse, Orta Asya’dan gelen Hint-Aryan kabilelerinin bir kısmı İndüs havzasına yönelirken, bir kısmı da batıya, Ortadoğu’ya yönelmiştir. Orta Asya Hint-İran varlığının kökenleri MÖ 3500’lere giden bir Hint-Avrupa evrimiyle ilişkilendirilmektedir. Hint-Avrupalıların Karadeniz’in kuzeyinde Ukrayna bölgesindeki evrimi zamanla çeşitli kollara bölünmüştür. Hint-İran kolu, bu gelişimin Hazar’ın kuzeyiyle Ural dağları arasındaki ortaya çıkardığı oluşumdur. Hint-İranlılar veya bazı durumlarda sadece İranlılar bu bölgede MÖ 3. binyıl ile 1. binyıl arasında var olmuş Srubnaya, Sintasha-Petrovka ve Andronovo kültürleriyle ilişkilendirilmektedir. Her ne kadar hem Hint-İranlıları hem de Hint-Aryanları bu kültürlerle ilişkilendiren birçok veri bulunmaktaysa da, yine de bu ilişkinin içeriği konusunda önemli tartışmalar vardır. Arkeolojik kanıtlar tam olarak bu kültürlerin içeriklerini belirleyememektedir. Tarihler arasında uyuşmazlıklar vardır. Önemli işaretlerden biri Sintasha-Petrovka kültüründe savaş arabalarının bulunmuş olmasıdır. Savaş arabaları aynı dönemde hem Anadolu’da hem Hindistan’da hem de Çin’de belirmiştir. Bu savaş arabalarına hem Mezopotamya’da hem de İndüs’te bu tarihten önce rastlanmamaktadır (Kuzmina).

Hint-Aryan ve Hint-İran ve hatta Hint-Avrupa tartışması daha uzun süre devam edecek gözükmektedir. Güneydoğu Anadolu’nun Hint-Aryan olduğu kabul edilen Mitannileri bir sonra kaybolmuştur. Bu bölgede (biraz daha doğuda) birkaç yüzyıl sonra İranlıların ortaya çıktığını görüyoruz. İndüs bölgesine yerleşen Hint-Aryanlarsa varlıklarını sürdürerek bugün Vedik kültürü olarak adlandırılan oluşuma yol açmıştır. Hint-Aryanların yazılı kaynaklardan (Rigveda) elimize ulaşan özellikleri onların tarım da yapan pastoralistler olduklarını, savaş arabaları kullandıklarını ve at da dahil çeşitli hayvanlar kurban ettiklerini göstermektedir. Yine aynı yazılı kaynaklardan, Ayranların uzun süre Dasalar adını verdikleri, kalelerde yaşayan, zengin ve çok daha koyu tenli insanlarla savaştıklarını biliyoruz.

Bryant, E. 2000. In Quest of the Origins of Vedic Culture: The Indo-Aryan Migration
Debate, New York: Oxford Uni. Pres.
Chew, S.C. 1999. “Ecological Relations and the Decline of Civilizations in teh Bronze Age
World-System: Mesopotamia and Harappa 2500 BC – 1700 BC”, W.L. Goldfrank, D.
Goodman, A. Szasz (der.), Ecology and the World-System, Westport, CT: Greenwood
Press.
Kulke, H ve Rothermund, D. 2004. A History of India, New York: Routledge.