TİMUÇİN BİNDER'İN NOTLARI

Bir önceki fetih yazımda, İstanbul’un fethinin hâlâ neden kutlandığı sorusunu, bir tür aşağılık kompleksiyle, Türk milliyetçiliğinin ve İslam’ın kendisini Batı’dan aşağı görmesiyle ilgili olabileceği şeklinde yanıtlamıştım. Söz konusu durumun, zihinlerde var olan bir tür medeniyet rekabetinden kaynaklandığı söylenebilir. Meseleye özellikle dini medeniyetler , yani kendini herhangi bir dinle özdeşleştiren medeniyetler açısından baktığımızda, dinlerin (ve burada tek tanrıcı Ortadoğu ya da Yahudilik kökenli dinlerden bahsediyorum) yegâne hakikat, bir şeyin ve her şeyin en doğrusu olma gibi bir saplantıları var. Dolayısıyla, kuramsal olarak, ne Hıristiyanlık ne de Müslümanlık “yegâne hakikati temsil ettiklerinden” bir başka inanç sistemi ve onun temsil ettiği medeniyetten aşağı olamazlar. Bu arada, İslam’ın kendisini Allah’ın gönderdiği en son din ve bu yüzden de en doğru din olarak tanımladığını da belirtmek gerekiyor. Hal böyle olunca, kendisini bu dinlerden birinin medeniyeti ...

Tarih sadece tarihçilerden öğrenilmez. Aslında genelde onlardan çok az öğrenilir de diyebiliriz. Tarih bilgimizin büyük kısmı, biz modern bireyler için, yurttaşları olduğumuz devletlerin uygun gördüğü eğitim kurumlarında bize verilen tarihsel söylemler ve bunların kamusal alanda ortaya çıkan çeşitli versiyonlarından oluşur. Temel tarih bilgimizi bunlar oluşturur. Üniversitelerde seçkin tarihçilerin yaptığı araştırmalardan, eğer devlet izin vermezse veya kendimiz bu yönde bir çaba göstermezsek, neredeyse hiç haberimiz olmaz. Onun yerine, kamusal alandaki çeşitli çizgi romanlar, popüler romanlar, kahve veya arkadaş sohbetleri, filmler, kalitesi şüpheli belgeseller belirler tarihsel bilgimizi ve bu bilgi çoğu kez epey oynanmış, çoğu kez gerçeklerden az çok uzak bir bilgidir. Fetih filmini de bu kategoriye ekleyebiliriz. Filmin sadece fragmanlarını gördüm ve bunlar yetti ne göreceğimi anlamak için. Bu filmle ilgili bir tespit, “Kahpe Bizans” temasından ileriye aşamadığıydı. Doğru bir ...

"Tarih kitaplarımızda hep Türkler'in Anadolu ve Rumeli'nin yerli halklarına hoşgörülü davrandıklarından, inançlarına karışmadıklarından falan bahsedilir. Bu ne kadar doğru? Öyleyse Anadolu nüfusunun çoğunluğu ve Rumeli nüfusunun önemli bir kısmı nasıl oldu da Müslüman oldu? Yoksa sebep daha çok ekonomik olabilir mi (örn, cizye)? Sizce ne tür koşullar bu derece büyük bir etki yapmış olabilir?" (Onur) Bu sorunun cevabı da, geçmişle ilgili birçok soruda olduğu gibi, kolay değil. Bir şekilde din değiştirenlerin geride bıraktıkları kaynaklardan yararlanmamız gerekiyor ama bunların da (eğer bulabilirsek) gerçekleri çarpıtmamış olması pek mümkün gözükmüyor. İslam’ın dinde zorlama olmayacağına, olmaması gerektiğine dair bir hükmü var. Baskı durumunda din değiştirme samimi bulunmayacağı ve hatta kabul edilmeyeceğinden, yazılı kaynaklarda ekonomik nedenlerle din değiştirme itiraflarının kaşımıza çıkmasını beklememeliyiz. Ama geçerli ekonomik argümanlar bulmadan, Müslüm...

Epey özgürce davranmışsın geçmişi kurgulamada. Yazını okuyunca, sanki Orta Asyalılar atlarına atlayıp koştura koştura İstanbul’u fethetmeye gelmişler gibi bir izlenim ediniyor insan. Sürecin İslami boyutuna neredeyse hiç değinmemişsin. Oysa İstanbul’un fethi daha ziyade bir İslami ideal olarak çıkıyor karşımıza. Oğuzların Anadolu’ya gelmelerinin ardında da iki temel itici güç var. İslam, yani Hıristiyanlarla savaş, ve kısmen de göçebelerin otlak veya yeni bir yaşam arayışı. Ayrıca Anadolu’ya Oğuzların gelişinden çok önce Müslümanlar Bizans veya Roma’nın kapılarına dayanıyor, topraklarını işgale başlıyor. Oğuzlar boy göstermeden çok önce başlamış bir saldırı var ve onun Orta Asya’nın göçebeleriyle bir ilgisi yok. Çok daha önce İstanbul Müslüman Araplar İstanbul’u 1453’den önce birkaç kez kuşattı. İki önemli sorun var yazında. Birincisi İstanbul’un fethinin neredeyse tamamen İslam’a atfedilecek boyutunu atlıyorsun. Bu İslam’ın hedefiydi ve bugün de İslam’ın yeni bir icadı olarak ka...

"Zannedersem Moğol istilaları en büyük etkiyi Orta Asya ve Doğu Avrupa'nın belli bölümleri dışında Anadolu, İran ve Transkafkasya'da yaptı. Moğollar'ın tetiklemesiyle yurtlarını terkeden en başta Türki gruplar olmak üzere çeşitli Orta Asyalı halklar akın akın önce İran, sonra Transkafkasya ve Anadolu'ya geldiler ve buralarda zaten çeşitli Oğuz gruplarının (en başta Selçuklular) yönetiminde bir-iki yüzyıldır sağlanmış olan Müslüman hegemonisinin kanatları altında yaşamaya başladılar. Bu da bu bölgelerde derin kültürel değişimlerin yolunu açtı. Bu arada Haçlı Seferleri'ni karanlık çağ tetikleyicisi olarak gören ayrı bir görüş var. Onun hakkında fikirleriniz nedir? Ve size göre İslam dünyası niye Batı'ya göre geri kaldı, İslam'ın ilk yüzyıllarındaki uygarlık alanındaki gelişmelerin neden devamı gelmedi?" Ben genelde Karanlık Çağ fikrine karşıyım. Eğer mesele bir başka medeniyetsel gelişime göre diğer bir medeniyetin geride kalıp kalmadığının...