Arabölge tartışmasına ek
Cavalli-Sforza’nın haritası The History and Geography of Human Genes, L.L. Cavalli-Sforza, P. Menozzi, A. Piazza, Princeton Üniversitesi, 1994. Haritanın altına şöyle bir açıklama konmuş:
1.World. Four major ethnic groups are shown. Africansa are yellow, Australians red, and Caucasioids gren. Mongoloids show the greatest variation retaining some similarities with Europeans on one side (a light Brown greenish tinge in middle Siberia) and with the Australians on the other (a pinkish color in parts of America and on the way to it). The extensive gradients due to admixtures between Africans and Caucasoids in North Africa, and between Caucasoids and Mongoloids in Middle Asia, are clearly visible.
Arabölge tartışmasına ZülfüTemur’dan bir yorum gelmiş.
http://tarihdeniz.blogspot.com/2009/04/avrasya-ve-arabolge-kavram.html
“Benzer bir üçlü bölgelendirme - Afrika hariç - genetik yapıya dayanarak yapılsaydı, her halde çok farklı bir tablo ortaya çıkardı. Zannedersem Ortadoğu, Balkanlar ve Rusya'nın büyük bir bölümü batıya dahil olurken, Hint Altkıtası'yla Orta Asya büyük oranda Arabölge'de çıkardı.”
Üç harita ekleyerek başlıyorum. Bir tanesi Cavalli-Sforza’nın meşhur çalışmasından alınmış bir harita. Diğerleriyse mitokondriyan DNA ve Y kromozomu haritaları.
Haliyle ortaya biraz daha farklı bir tablo çıkacaktır ama yine de bazı ilginç benzerlikler görebileceğimizi sanıyorum. Yazımdaki medeniyetsel alanları sınırlayan etmenlerle, genetik çeşitliliği sınırlayanlar arasında bir çakışma söz konusu olabilir. Ne de olsa her ikisi de etkileşimle yakından ilgili. Medeniyetler de ek olarak bir de kaynak sorunu var. Ama sanırım her iki durumda da önceliğin mesafeye verilmesi gerekiyor. Ulaşılamayan veya aşılamayan mesafeler zaman içinde göreli izolasyonları getiriyor.
Ama diğer yandan bir de Avrasya’nın çok büyük olmasını hesaba katmak gerekecek. Bu kadar büyük bir kara parçasında bir noktadan diğerine gitmek için harcanan süreye göre belli kopmalar yaşanacaktır. Burada bir noktadan diğerine gitmeden kastım, ortalama gelir düzeyindeki insanların yaptığı yolculuklar. Örneğin ben bu yaşımda hâlâ Çin’e gitmiş değilim. Ama gitseydim bile, bu turistik bir ziyaretten ibaret olacaktı. İleride bu durum epey değişebilir ve o zaman muhtemelen daha farklı bir ayrım göreceğiz. Hatta bugün bile epey farklı olduğunu söyleyebiliriz. Ticaret ilişkileri açısından baktığımızda etkileşim epey artmış gözüküyor ama kültürel düzeyde hâlâ çok fazla değil.
Toparlayacak olursam, genetik dağılımın daha farklı bir görüntü sunacağı yerinde bir tespit. Sonuçta genler çok daha uzun süredir etkileşim içindeler. Daha farklı bir yaşam biçimi olarak tanımladığım medeniyetse henüz epey genç ve aslında daha çok kaynaklarla ilgili bir durum. Zaten medeniyetlerin tarih boyunca kaynaklara bağlı olarak büyüdüklerini görüyoruz. Sanırım bu arabölge kavramını çok daha eski tarihler için kullandığımızda, örneğin medeniyetler öncesine ve muhtemelen medeniyetleşmenin hemen başına kadar geriye gittiğimizde, bu üçlü yapıdan daha farklı bir şey görebiliriz.
Ayrıca bu üçlü yapı tamamen bize ait bir bakma şekli de olabilir. Daha farklı nasıl bakılabilir bilemiyorum. Belki ikili veya dörtlü bir yapı. Ama tamamen bana ve bize ait kültürel kökenli bir bakma şeklinin söz konusu olabileceği ihtimalini de gözden kaçırmamaya çalışıyorum.
“Benzer bir üçlü bölgelendirme - Afrika hariç - genetik yapıya dayanarak yapılsaydı, her halde çok farklı bir tablo ortaya çıkardı. Zannedersem Ortadoğu, Balkanlar ve Rusya'nın büyük bir bölümü batıya dahil olurken, Hint Altkıtası'yla Orta Asya büyük oranda Arabölge'de çıkardı.”
Üç harita ekleyerek başlıyorum. Bir tanesi Cavalli-Sforza’nın meşhur çalışmasından alınmış bir harita. Diğerleriyse mitokondriyan DNA ve Y kromozomu haritaları.
Haliyle ortaya biraz daha farklı bir tablo çıkacaktır ama yine de bazı ilginç benzerlikler görebileceğimizi sanıyorum. Yazımdaki medeniyetsel alanları sınırlayan etmenlerle, genetik çeşitliliği sınırlayanlar arasında bir çakışma söz konusu olabilir. Ne de olsa her ikisi de etkileşimle yakından ilgili. Medeniyetler de ek olarak bir de kaynak sorunu var. Ama sanırım her iki durumda da önceliğin mesafeye verilmesi gerekiyor. Ulaşılamayan veya aşılamayan mesafeler zaman içinde göreli izolasyonları getiriyor.
Ama diğer yandan bir de Avrasya’nın çok büyük olmasını hesaba katmak gerekecek. Bu kadar büyük bir kara parçasında bir noktadan diğerine gitmek için harcanan süreye göre belli kopmalar yaşanacaktır. Burada bir noktadan diğerine gitmeden kastım, ortalama gelir düzeyindeki insanların yaptığı yolculuklar. Örneğin ben bu yaşımda hâlâ Çin’e gitmiş değilim. Ama gitseydim bile, bu turistik bir ziyaretten ibaret olacaktı. İleride bu durum epey değişebilir ve o zaman muhtemelen daha farklı bir ayrım göreceğiz. Hatta bugün bile epey farklı olduğunu söyleyebiliriz. Ticaret ilişkileri açısından baktığımızda etkileşim epey artmış gözüküyor ama kültürel düzeyde hâlâ çok fazla değil.
Toparlayacak olursam, genetik dağılımın daha farklı bir görüntü sunacağı yerinde bir tespit. Sonuçta genler çok daha uzun süredir etkileşim içindeler. Daha farklı bir yaşam biçimi olarak tanımladığım medeniyetse henüz epey genç ve aslında daha çok kaynaklarla ilgili bir durum. Zaten medeniyetlerin tarih boyunca kaynaklara bağlı olarak büyüdüklerini görüyoruz. Sanırım bu arabölge kavramını çok daha eski tarihler için kullandığımızda, örneğin medeniyetler öncesine ve muhtemelen medeniyetleşmenin hemen başına kadar geriye gittiğimizde, bu üçlü yapıdan daha farklı bir şey görebiliriz.
Ayrıca bu üçlü yapı tamamen bize ait bir bakma şekli de olabilir. Daha farklı nasıl bakılabilir bilemiyorum. Belki ikili veya dörtlü bir yapı. Ama tamamen bana ve bize ait kültürel kökenli bir bakma şeklinin söz konusu olabileceği ihtimalini de gözden kaçırmamaya çalışıyorum.
Bu yorum yazar tarafından silindi.
YanıtlaSilCavalli-Sforza'nın haritasında Ortadoğu'nun büyük bir kısmı ve Doğu Avrupa'nın bir bölümü mavi gözüküyor. Kuzey Afrika da beklediğimden çok daha Negroid çıkmış. Rusya'nın Asya topraklarının genetik dağılımı sanıyorum sadece yerli toplulukları baz alarak hazırlanmış. Kısacası haritaya pek anlam veremedim.
YanıtlaSilBu arada rumuzumu Zülfütemur olarak düzelttim. Hesap oluştururken yanlışlıkla rumuz olarak mail adresimdeki yazılışı girmişim.
Sanırım haritaya anlam vermek için Cavalli-Sforza ve arkadaşlarının çalışmasına bakmak gerekiyor. Yalnız burada genetik yakınlık ilişkilerine bakıldığını ve bunların her zaman bizim kafamızdaki fikirlerle uyuşmayacağını düşünmek gerekiyor. Harita birçok gen haritasının bir araya getirilmesiyle yapılmış. İnsanların dış görünümü daha farklı bir fikir veriyor olabilir ama sonuçta anlamaya çalıştığımız nokta, birbirlerine ne kadar yakın veya uzak oldukları; ne kadar benzediklerinden ziyade.
YanıtlaSilDoğru, genelde yerli topluluklar baz alınıyor. Modern çağın Avrupa yayılmacılığının etkileri bu hesapların dışında tutulmaya çalışılıyor.
Burada bana göre epey önemli konulardan biri Asya ile Avrupa arasındaki en önemli bağlantılardan birinin daha çok Avrasya bozkırları olmuş olması.
Harita birçok gen haritasının bir araya getirilmesiyle yapılmış. İnsanların dış görünümü daha farklı bir fikir veriyor olabilir ama sonuçta anlamaya çalıştığımız nokta, birbirlerine ne kadar yakın veya uzak oldukları; ne kadar benzediklerinden ziyade.İtirazımı halkların görünümlerini değil, haplogrup dağılımlarını baz alarak yapmıştım. Ama benzer haplogrup dağılımı - özellikle de mitokondrial - olan halkların görünümü de genellikle benzer oluyor.
YanıtlaSilGörünümleri bir kenara bırakacak olursak, haritanın şimdiye kadar gördüğüm haplogrup haritlarıyla pek örtüştüğünü söyleyemeyeceğim. Bu yüzden önceki itirazımın aynen arkasındayım.
Bu arada, yalnızca yerli halkların örneklenmesine itirazım yok. Ben sadece halk seçiminde nasıl bir metot izlendiğini merak etmiştim. Bu konuda beni aydınlattığınız için teşekkür ederim.
Önemli bir ayrıntı gözden kaçmış sanırım; ben de yeterince vurgulamamışım. Bu harita doğal ayıklanmaya giren somatik genlere dayanıyor. Haplogruplarla bir ilgisi yok. O yüzden daha farklı gözükmesi normal.
YanıtlaSilc3 haplogroup olanlar cengiz hanın soyundan geliyor öylemi bu haplogrup testini nerde yaptrılabiliriz bir öneriniz varmı
YanıtlaSil