Anadolu Tarihçiliğine Dair Sorular I: Anadolu terimiyle yüzleşme zorunluluğu, eğer farklı bir tarih isteniyorsa...

Anadolu, Anadoluculuk ve Anadolu tarihinin nasıl yazılabileceği üzerine karaladığım bazı notları, kafama takılan bazı soruları sunuyorum:

Anadolu teriminin kendisi önemli bir sorun içeriyor. Her ne kadar geçmişi yüzyıllar öncesine giden bir terimse de, modern çağda, özellikle Osmanlı’nın son döneminde ve Cumhuriyet başında bugünün Doğu Anadolu’sunu da kapsayacak şekilde genişletilmiş olması, aslında bir isim değişikliğidir. Tercih edilmeyen bir şimdi’nin, geçmişiyle birlikte silinmesi girişimidir. Dolayısıyla, bir Anadolu tarihi yazma projesi, her şeyden önce bununla yüzleşmelidir.

Bu yüzleşme nasıl gerçekleşecek veya bu sorun nasıl aşılacaktır. Burada sorun, hem Doğu Anadolu hem de Anadolu’nun farklı adlarla başka ulusal tarihlerin de sahiplenmeye çalıştığı alanlar olmalarıdır. Doğu Anadolu’da bu çatışma Türk, Ermeni ve Kürt ulusal tarihleri arasındadır. Batı Anadolu veya asıl Anadolu bölgesinde de, Türk ve Yunan ulusal tarihleri arasındadır.

Bu sorunu aşmanın yolu, ulusal tarih anlayışından vazgeçilmesidir. Yalnız eğer ulus devletin kendisinden vazgeçilmeyecekse (ki bu uzun süre gerçekleşmeyecek gibi gözükmektedir), o zaman gayri ulusal bir tarih gereken ilgiyi görmeyebilir ki, tarih dediğimiz şeyin her şeyden önce işe yaraması, işe yarayacak bir geçmiş üretmesi gerekmektedir. Tabii bu işe yarayan geçmiş sadece kendi halinde bir geçmiş olarak değil, bugün yaşayanların ilişkiye geçebildiği bir geçmiş olmak zorunda. Bu yapılmadığı sürece, bu yeni geçmişin benimsenme ihtimali olmayacaktır ki, bu yapıldığı takdirde benimseneceği anlamına da gelmemektedir.

Haliyle farklı grupları ortak bir geçmişte buluşturmaya çalışacak olan bu tarih, ilk adım olarak her türlü ulusal tarihçiliği reddetmek zorundadır. Yani Türk ulusal tarihçiliği reddedilirken, diğerlerinin kabul edilmesi söz konusu olamaz. Anadolu teriminin kullanılması, herhalde ancak bu terimin içinin gerçekten farklı ve olumlu bir şekilde doldurulmasıyla mümkün olabilecektir. Dolayısıyla kesinlikle bu toprak parçasının tarihi coğrafyasına ait bir çalışmanın yapılması gerekmektedir. Yani bu toprağın, geçmişi boyunca hangi terimler kullanılarak adlandırıldığı net bir şekilde anlatılmalı ve sonunda da Anadolu teriminin sorunlu yanı ve bunun nasıl aşılacağı ortaya konmalıdır.