Anadolu'nun Türkleşmesi Tartışmasında Bir Yoruma Cevap

Timuçin, dille kültürün geri kalanı arasında yaptığın ayrım yerinde ve tarihte de birçok örneği var. Peki dini kültürün içinde nereye koyuyorsun? Anadolu'da bir tek dil değişmemiş, din de değişmiş. Sen tarihçi olduğun için iyi bilirsin, Britanya'nın Anglo-Saksonlaşmasında Hristiyan ve Kelt dilleri veya Latince konuşuyor olan Britanya yerlileri dilde Anglo-Saksoncaya geçerken dinlerini de Anglo-Saksonların dini olan Anglo-Sakson paganizmine mi çevirdiler yoksa Hristiyan mı kaldılar (mesela, Slavlar Balkanlar'da dillerini Balkanların o zamanlar Hristiyan ve çoğunlukla Latince veya Yunanca konuşuyor olan yerli halkları arasında yayarken kendi dinleri olan Slav paganizmini de yaymışlar, acaba Anglo-Saksonların durumunda da mı böyle oldu?)? Anglo-Saksonların Britanya istilalarından nisbeten kısa bir süre sonra Hristiyanlaştığını biliyoruz. Bunda Britanya yerlilerinin zaten Hristiyan olmasının etkisi olmuş mudur, yoksa bu daha çok Kıta Avrupası'ndan gelen Hristiyan misyonerlerin faaliyetlerine mi bağlanmalı?

Bir de "Anadolu'da kültürün değişmiş olduğunu gösteren pek fazla kanıt yok. Aksine Anadolulular kendi kültürlerini benimsetmişler gibi gözüküyor" derken kastettiğin kültür tam olarak nedir? Örneklerle ve detaylandırarak açıklarsan sevinirim.

Onur,

Daha önce belirttiğim gibi, başka konulara girmeyeceğim. İngiltere’nin öyküsü hem bizi konudan uzaklaştıracaktır hem de alanım değil.

Ama dinin etkisinden bahsediyorsak, kanımca zaten en önemli faktör dindi. Türkleşmeden önce bir Muslümanlaşma söz konusuydu. Türkleşme de daha çok dilin yavaş bir süratle Türkçeleşmesinden ibaretti kanımca. Asıl Türkleşme çok daha sonra, Cumhuriyetten hemen önce geldi. Eğer Türkleşmekten kastımız Müslüman kültürü benimsemekse, bu olmuştur ve zaten terimsel olarak da bunun çeşitli örnekleri vardır. Osmanlı zamanında Türk oldu dendiğinde anlaşılan, Müslüman olmakmış.

Son paragrafa gelince, uzun açıklamalara girecek değilim. Bu sorunun cevabını kendin görebiliyor olmalısın.  Ortalıkta at koşturan göçebeler görüyor musun? Göçebe yaşam biçimi ne kadar yaygın? Eğer tartışmayı sadece Orta Asya kökenli göçebelerle sınırlayacaksak, zaten Anadolular için çok yetersiz bir kültürden bahsediyoruz. Neyse, yeme, içme, giyim, deyimler, öyküler, günlük yaşam vs’ye bak. Sorunun cevabını kendin de bulacaksın. Günlük kültürden bahsediyorum burada. Yoksa yüce, hiç kimsenin tanımlamadığı bir kültürden değil. Gelenler nasıl yaşıyorlardı ve bu yaşam nerede? Elbette göçebelerin Anadolu’da uzun süre var oldukları söylenebilir ve oldular da, ama kültürel etkileşim ne yönde oldu? Göçebe kültüre kayış gerçekleşti mi? Yoksa göçebeler yok olana kadar kendi hallerinde mi yaşadılar ve hatta yerleşik Anadolu kültürüne insan mı kaybettiler sürekli?

Diğer yandan, sadece göçebelerden bahsetmek haksızlık olacaktır. Gelen yerleşik bireyler de vardı ve ben bunları daha çok İran kültürünün etkisindeki yerleşikler olarak görüyorum. Burada İran kültürü ibaresini epey geniş anlamda kullanıyorum. Bu açıdan bakıldığında Anadolu’nun yerlilerinin değişmiş olduğu ileri sürülebilir. Ama İran kültürü her ne kadar gelenlerin bir kısmının kültürü olmuşsa da, kastedilen bir göçebe kültürü değildir. Medeni kültüre rakip ancak medeni kültür olabilir veya medeni kültürün varlık koşullarının ortadan kalkması gerekiyor. Zaten İran kültürünün Anadolu üzerindeki, özellikle Fırat’ın doğusunda çok daha önceden başlamıştı. Bırakalım Anadolu yerlilerini, İran’ın yerlileri de göçebeleşmiş değildir. Oğuz kavimleri veya grupları buraları da Oğuzlaştıramamıştır.